Kapitülasyon Nedir, Yabancı Seviciliği?

26.11.2020 tarihinde Katar Devleti arasında; İstinye Park Hisselerinin Devri, İstanbul Haliç Altın Boynuz Projesine Yapılacak Potansiyel Ortak Yatırım, İstanbul Menkul Kıymetler Borsası’ndan Hisse Senedi Alımı, Global Liman İşletmeleri ve QTerminals W.L.L Arasında Ortadoğu Antalya Liman İşletmeleri A.Ş.’nin Hisse Devri ve Satın Alımı, Serbest Bölgeler Alanında Ortak Tanıtım Faaliyetler,  Ortak Ekonomik ve Ticaret Komisyonu Kurulması, Su Yönetimi Alanında İşbirliği, Geliştirilmiş Ekonomik ve Mali İşbirliği, Aile, Kadın ve Sosyal Hizmetler Alanlarında İşbirliği, Diplomat Değişimi konularında, ortaklık ve satın almalarda tutarları açıklanmayan anlaşmalar yapıldı.

Bu açık açık 1923 yılında Lozan Antlaşması’nın imzalanması ile resmen ortadan kaldırdığımız kapitülasyonların geldiği durumu gözler önüne sermektedir.

Kapitülasyon nedir?

LATİNCE (CAPUT) baş anlamına gelen kapitülasyon, BAŞ EĞMEK anlamını taşımaktadır. Osmanlı Devleti’nin kuruluş yıllarında bile var olduğu görülen kapitülasyon, Osmanlı’nın eski gücünü ve ekonomisini yitirmesi ile birlikte egemenliğini tehdit eden bir durum haline gelmiştir. Fransızcadaki ”capitülation” kelimesinden Türkçeye giren kapitülasyon, SÜREKLİ VEYA GEÇİCİ OLARAK TANINMIŞ HAKLARI belirtmek için kullanılmaktadır.

İTALYANCADA kapitülasyon kelimesi ANLAŞMA anlamına gelirken, TÜRKÇEDE AYRICALIKLAR anlamını taşımaktadır. Devletler arasında görülen kapitülasyon, antlaşmalar halinde düzenlenmektedir. Osmanlı Devleti’nde kapitülasyonlar sadece yabancılara verilmiş olup yerel halk böyle bir ayrıcalıktan faydalanamamıştır. Kapitülasyon NORMALDE KARŞILIKLI olarak verilmesi gerekirken, OSMANLININ SON ZAMANLARINDA verilen bütün kapitülasyonlar KARŞILIKSIZ olarak verilmiştir. Kapitülasyon kapsamında verilen AYRICALIKLARA, EKSİKSİZ OLARAK UYULMASI GEREKİR.

POZİTİF AYRIMCILIĞIN bir ismi olan kapitülasyon, bir denge politikasının gereklerinden biri olarak görülmüştür. Devletin yıkılmasına yol açacak olan kapitülasyon, Osmanlı’da ilk olarak yükselme evresinde ortaya çıkmıştır. Padişahın yaşamı ile sınırlandırılan kapitülasyonun süresiz hale gelmesi, Osmanlı Devleti’nin zor duruma sürüklenmesine neden olmuştur. 

Ayrıcalık anlamına gelen KAPİTÜLASYON; SADECE EKONOMİK AYRICALIKLARI KAPSAMAMAKTA, idari ve eğitim alanını da kapsamaktadır. Osmanlı Devleti’nde görülen kapitülasyonlar arasında DİN ÖZGÜRLÜĞÜ, VERGİ MUAFİYETİ, KENDİ OKULLARINI AÇABİLME ve SEYAHAT EDEBİLME ÖZGÜRLÜĞÜ gibi ayrıcalıklar vardır. Kapitülasyonların bir ülkenin yabancılarına ayrıcalık olarak verilmesinden ötürü ülkenin kendi vatandaşları açısından kötü olarak yorumlanmıştır.

İlk kapitülasyonlar Selçuklu, Bizans ve Akdeniz kıyısındaki Arap ülkelerinde görülmüştür. Kapitülasyonların veriliş amacı ticareti kendi ülkelerine çekmek olsa da daha sonra merkantilist politika haline gelmiştir. Bir ülkenin başka bir ülkeye ayrıcalık verebilmesi için güçlü bir ekonomiye sahip olması gerekir. Kapitülasyonların bir süresi bulunmadığından dolayı süresiz olarak verilmektedir.

HEM YABANCILARA HEM DE HEM DE İÇERİDE YANDAŞLARA VERİLEN HAKLARIN KAPİTÜLASYON OLDUĞUNU GÖREBİLDİNİZ Mİ?